O probiotykach zapewne słyszał już każdy – nic w tym dziwnego, gdyż są one często określane mianem suplementów dietetycznych, w których składzie obecne się szczepy żywych specjalnie wyselekcjonowanych mikroorganizmów probiotycznych, które regularnie, w odpowiednich ilościach, mogą przynieść danej osobie liczne korzyści zdrowotne (Hill I wsp., 2014).
W związku z tym na rynku pojawiło się wiele produktów, w tym również żywnościowych, zawierających żywe mikroorganizmy. Produkty te obejmują głównie bifido- bakterie (np. Bifidobacterium animalis subsp. lactis, B. bifidum i B. longum) oraz bakterie kwasu mlekowego, w tym Lactobacilli sensum strictum (np. Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus helveticus) oraz L. casei (tj. Lacticaseibacillus casei, Lacticaseibacillus paracasei i Lacticaseibacillus rhamnosus).
Chociaż probiotyki są znane głównie z uwagi na ich znaczącą rolę w utrzymaniu prawidłowych funkcji układu pokarmowego I poprawy odporności, to ostatnie dowody naukowe sugerują, że mogą być one również wykorzystywane jako wsparcie w zachowaniu zdrowia psychicznego (Farzi I wsp., 2018).
Psychobiotyki to niedawno wyselekcjonowana grupa probiotyków, których regularna suplementacja może przynieść liczne korzyści w zakresie zdrowia psychicznego, jak również może się okazać pomocna w leczeniu niektórych objawów stresu, lęku i depresji. Czym różnią się zatem psychobiotyki od tzw. tradycyjnych probiotyków? W porównaniu z dostępnymi komercyjnie probiotykami działanie psychobiotyków jest skoncentrowane na działaniu za pośrednictwem biologicznie aktywnych cząsteczek, które są zaangażowane w komunikację pomiędzy przewodem pokarmowym (jelitami) a mózgiem, m.in. poprzez neuroprzekaźniki, jak: kwas γ- aminomasłowy (GABA – γ-aminobutyric acid), noradrenalina, serotonina, dopamina i acetylocholina oraz inne metabolity wytwarzane przez mikroorganizmy, a w szczególności krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) (np. octan, maślan, mleczan i propionian) (Wall I wsp., 2014).
Ciekawostki:
SCFA mogą bezpośrednio wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego, głównie poprzez wzmacnianie integralności bariery krew-mózg, a także uczestniczyć w procesie konsolidacji pamięci i przekazywaniu sygnałów nerwowych, regulując uwalnianie i produkcję neuroprzekaźników (Silva I wsp., 2020). Bakterie kwasu mlekowego wyizolowane z włoskich serów, zwłaszcza szczepy Lactobacillus paracasei PF6, Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus PR1, Lactococcus lactis PU1 i Lactobacillus brevis PM17, podobnie jak szczepy wyizolowane z tradycyjnych produktów mlecznych wytwarzanych ze świeżego/surowego mleka, głównie Lactococcus lactis subsp. i Streptococcus thermophilus, mogą produkować znaczne ilości GABA w ramach fermentacji mlekowej (Valenzuela I wsp., 2019; Siragusa I wsp., 2007).
Psychobiotyki, w zależności od szczepu aktywnie uczestniczyć w produkcji neuroprzekaźników:
• rodzina Bacillus przyczynia się do zwiększenia wytwarzania produkcji dopaminy i noradrenaliny
• Bifidobacterium zwiększa produkcję GABA
• rodziny Enterococcus i Streptococcus stymulują uwalnianie serotoniny
• bakterie z rodziny Escherichia promują zwiększone uwalnianie noradrenaliny i serotoniny
• bakterie z rodziny Lactobacillus wspierają ośrodkowe działanie GABA i acetylocholiny.
Mimo że dokładny mechanizm określający sposób, w jaki mikroorganizmy obecne w przewodzie pokarmowym mogą wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego, nie został jeszcze w pełni opisany, wyniki obserwacji przeprowadzonych w populacji ogólnej wyraźnie wskazują, że włączenie żywności lub suplementów dietetycznych bogatych w żywe kultury bakterii, zwłaszcza takie szczepy, jak Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium lactis, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus brevis, Lactobacillus casei, Lactobacillus salivarius czy Lactococcus lactis, już po 3-4 tygodniach może wyraźnie poprawić ogólne samopoczucie i zmniejszyć objawy depresyjne (Vaghef-Mehrabany I wsp., 2020).
Wyniki uzyskane w wielu badaniach klinicznych potwierdziły korzystny wpływ suplementacji dietetycznej psychobiotyków na zdrowie psychiczne – oto kilka przykładów: Regularne spożywanie jogurtu probiotycznego, w którego składzie znalazły się szczepy Lactobacillus acidophilus LA5 i Bifidobacterium lactis BB12, podobnie jak suplementacja dietetyczna z wykorzystaniem wieloszczepowego probiotyku zawierającego szczepy L. casei, L. acidophilus, L. rhamno- sus, L. bulgaricus, B. breve, B. longum i S. thermophilus, po 6 tygodniach może zmniejszyć odczuwanie objawów depresyjnych, lękowych a także stresu. Co ciekawe, efekty nie zostały zaobserwowane u osób, które spożywały jogurt tradycyjny (Mohammadi I wsp., 2016).
Włączenie suplementacji Clostridium butyricum CBM588 do farmaktoerapii przeciwdepresyjnej może znacznie poprawić postęp leczenia u pacjentów, u których rozpoznano oporne na leczenie ciężkie zaburzenie depresyjne (MDD – major depressive disorder), w porównaniu z grupą kontrolną otrzymującą placebo (Miyaoka I wsp., 2018).
Materiał ekspercki przygotowany przez dr n. biomed. Joannę Jurek – specjalistkę w Immunologii i Żywieniu Człowieka. Instagram, Facebook, kontakt email: joanna.michalina.jurek@gmail.com
Bibliografia:
Hill C, Guarner F, Reid G, et al. Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2014;11(8):506-14.
Farzi A, Fröhlich EE, Holzer P. Gut Microbiota and the Neuroendocrine System. Neurotherapeutics 2018;15(1):5-22.
Wall R, Cryan JF, Ross RP, et al. Bacterial neuroactive compounds produced by psychobiotics. Adv Exp Med Biol 2014;817:221-39.
Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne) 2020;11:25.
Siragusa S, De Angelis M, Di Cagno R, et al. Synthesis of gamma-aminobutyric acid by lactic acid bacteria isolated from a variety of Italian cheeses. Appl Environ Microbiol 2007;73(22):7283-90.
Valenzuela JA, Flórez AB, Vázquez L, et al. Production of γ-aminobutyric acid (GABA) by lactic acid
bacteria strains isolated from traditional, starter-free dairy products made of raw milk. Benef Microbes 2019;10(5):579-87.
Vaghef-Mehrabany E, Maleki V, Behrooz M, et al. Can psychobiotics “mood” ify gut? An update systematic review of randomized controlled trials in healthy and clinical subjects, on anti-depressant effects of probiotics, prebiotics, and synbiotics. Clin Nutr 2020;39(5):1395-410.
Mohammadi AA, Jazayeri S, Khosravi-Darani K, et al. The effects of probiotics on mental health and hypothalamic-pituitary-adrenal axis: A randomized, double-blind, placebo–controlled trial in
petrochemical workers. Nutr Neurosci 2016;19(9):387-95.
Miyaoka T, Kanayama M, Wake R, et al. Clostridium butyricum MIYAIRI 588 as Adjunctive Therapy for Treatment-Resistant Major Depressive Disorder: A Prospective Open-Label Trial. Clin Neuropharmacol 2018;41(5):151-5.