Czy chorobom przewlekłym można zapobiec? Co składa się na skuteczną profilaktykę zdrowotną?
Profilaktyka i prewencja chorób przewlekłych to dziś temat numer jeden. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia, choroby przewlekłe są obecnie podstawową przyczyną zgonów w rozwiniętych społeczeństwach. Dlatego określa się je mianem chorób cywilizacyjnych. Dotychczas traktowane jako choroby śmiertelne, coraz częściej dzięki kompleksowemu podejściu okazują się schorzeniami z którymi można żyć długo. Co więcej okazuje się, że można im również skutecznie zapobiegać.
Wiele zależy od nas samych- od regularnie wykonywanych badań i wzmacniania odporności organizmu poprzez prowadzenie zdrowego stylu życia i dbania o swój dobrostan na poziomie fizycznym, psychicznym i duchowym. Silny system immunologiczny równa się silna odporność. Dotyczy to nie tylko odporności przed wirusami czy bakteriami, ale jest on też pierwszą tarczą obronną w walce z chorobami przewlekłymi. Wzmacnianie systemu immunologicznego jest więc profilaktycznym priorytetem.
Dziś wiemy, że na system odpornościowy wpływa szereg czynników – przewlekle podwyższony poziom kortyzolu i innych hormonów związanych ze stresem, brak aktywności fizycznej, zła dieta, brak witamin lub pierwiastków może w dużym stopniu nasz system osłabić. W państwach Unii Europejskiej na profilaktykę przeznacza się coraz więcej z budżetu ochrony zdrowia. Poziom edukacji zdrowotnej jest coraz wyższy. Celem jest promowanie zdrowia jako najwyższej, pozamaterialnej wartości oraz uświadomienie obywatelom celowości profilaktyki zdrowotnej.
Do profilaktyki przywiązuje się też szczególną wagę w krajach nordyckich. Długoterminowe działania opierają się na popularyzowaniu zdrowego stylu życia. Wprowadzona w 2006 roku strategia „A better life through diet and physical activity” opracowana przez Nordycką Radę Ministrów przedstawia wytyczne odnośnie codziennej diety, zalecanej dawki ruchu oraz eliminowania stresu. W ogólnym założeniu promowanie zdrowego trybu życia ma doprowadzić do poprawy zdrowia i jakości życia obywateli oraz zmniejszenia zapotrzebowania na usługi medyczne. Takie działania w efekcie skutkują zdrowszym społeczeństwem i odciążają służbę zdrowia, która pracuje wydajniej.
Do najważniejszych działań profilaktycznych zaliczamy:
- Regularne badania. Badania dzielimy na tzw. badania profilaktyczne czyli szybkie testy laboratoryjne, obrazowe oraz badanie fizykalne wykonywane przez lekarza, których celem jest wychwycenie ewentualnych problemów zdrowotnych we wczesnym stadium. Stwierdzenie u pacjenta zagrożenia wystąpienia choroby jest powodem włączenia lub intensyfikowania działań profilaktycznych zanim wystąpią objawy choroby; badania przesiewowe to działania diagnostyczne, które umożliwiają określenie ryzyka występowania danej choroby lub wykrycie samej choroby zanim jeszcze wystąpią jej objawy lub zanim pacjent zorientuje się, że znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka. Umożliwia to podjęcie działań zapobiegawczych. Badania przesiewowe są bardzo istotnym elementem medycyny profilaktycznej; testy profilaktyczne wykonywane z próbki krwi powinny wykazywać się dużą czułością laboratoryjną – czyli poprawnie wskazać tych pacjentów, którzy rzeczywiście są chorzy. Bardzo duża liczba rutynowo wykonywanych badań jest działaniem przesiewowym.
- Badanie genetyczne to badanie wykrywające mutacje, czyli błędy w genach odpowiedzialne za powstawanie chorób. Wynik badania genetycznego to wiedza z którą można wiele zrobić. To profilaktyka absolutna ponieważ daje dostęp do wiedzy o ryzyku wystąpienia choroby zanim ona wystąpi.
- Prowadzenie zdrowego stylu życia. Na podstawowe filary zdrowego stylu życia składają się zdrowa dieta, praca nad redukcją stres, odpowiednia ilość snu, aktywność fizyczna i jakość relacji, które nawiązujemy z innymi. Coraz więcej mówi się też o roli prawidłowego oddechu w budowaniu odporności organizmu oraz o konieczności kontaktu z naturą. Oprócz tego musimy pamiętać, że wpływ na nasze zdrowie mają czynniki środowiskowe. Silnie mutagennymi będą np. promieniowanie ultrafioletowe czy dym papierosowy. Jest też coraz więcej doniesień, które mówią o tym, że alkohol jest czynnikiem, który sprzyja powstawaniu nowotworów. Kolejnym ważnym czynnikiem jest nieprawidłowe odżywianie się. W szczególności takie, które prowadzi do otyłości. Istotnym czynnikiem jest też brak aktywności fizycznej. Diet, rodzajów aktywności fizycznej, czy sposobów radzenia sobie ze stresem jest wiele. To wszystko sprowadza się do wyboru najlepszych dla nas sposobów oraz metod. W oparciu o indywidualne podejście i potrzeby możemy dobrać te najkorzystniejsze dla nas.
Na kompleksową profilaktykę składa się wiele elementów. Od wykonywania profilaktycznych badań do systematycznego dbania o odporność organizmu. Prowadzenie zdrowego stylu życia, dbanie o wewnętrzny dobrostan, w połączeniu z regularnymi badaniami rysuje się jako najskuteczniejsza strategia profilaktyczna.
Autorką tekstu jest Orina Krajewska.